3 nieuwe adviezen van de Orde
1. Deontologische en medisch-ethische reflectie gemaakt over het gebruik van e-health en m-health binnen het gezondheidsgebeuren
2. Oprichting van een nationaal meldpunt van agressie tegen artsen
3. Digitale aanvallen op computers van artsen
e-health
De American Telemedicine Association geeft een zeer algemene en bruikbare definitie: "the use of medical information exchanged from one site to another via electronic communications to improve a patient's clinical health status". (Meier, 2013: 362)
De Orde der artsen heeft verscheidene adviezen uitgebracht ivm het e-health gebeuren. Hierin moedigt de Orde het gebruik van een goed beveiligd platform voor gegevensdeling aan, wijst hij de arts op zijn rol bij het verkrijgen van toestemming van de patiënt en wijst hij de patiënt op zijn verantwoordelijkheid voor de authenticiteit van de aangeleverde informatie. Op vlak van telegeneeskunde, zeker in een land met een vlotte toegang tot een betaalbare gezondheidszorg, herhaalt de Orde het belang van het persoonlijke contact tussen de arts en de patiënt. Een zorgvuldige anamnese en klinisch onderzoek blijven de hoeksteen van de geneeskundige praktijk.
Een medisch-ethische reflectie kan worden gemaakt op basis van het principlisme (cf. Principles of Biomedical Ethics, Tom L. Beauchamp and James F., Childress), een universeel bruikbaar framework steunend op de principes: "autonomie", "beneficence", "non-maleficence" en "justice".
Op het vlak van autonomie kan de patiënt de informatiedeling over zijn gezondheid stroomlijnen op basis van zijn toestemming, heeft hij inzage in zijn gezondheidsgegevens en het recht op correctie of weglating. Ter bescherming van de informationele privacy is het bestaan van een therapeutische relatie tussen arts en patiënt primordiaal alsook de controle uitgeoefend door het sectoraal comité van de commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, afdeling sociale zekerheid en gezondheid.
Bijzonder positief (beneficence) wordt de permanente beschikbaarheid van gezondheidsgegevens door alle beroepsbeoefenaars ervaren, ongeacht de locatie en de bewustzijnstoestand van de patiënt.
Het risico dat gevoelige gezondheidsgegevens in verkeerde handen zouden komen (non-maleficence) vraagt een permanente waakzaamheid.
Op het vlak van rechtvaardigheid (justice) is in ons land het eHealth-platform toegankelijk voor alle patiënten. Dit laat toe overbodige onderzoeken te vermijden en het is het beveiligde middel bij uitstek om op een gecontroleerde wijze, rekening houdend met de privacy van de patiënt, gezondheidseconomische studies uit te kunnen voeren.
m-health
M-health is een afkorting van mobile health, een term die aangewend wordt wanneer de uitoefening van de geneeskunde ondersteund wordt door het gebruik van mobiele apparaten die medische gegevens registreren.
Bij een medisch-ethische reflectie omtrent m-health dient bijzondere aandacht geschonken te worden aan de geïnformeerde toestemming voor deelname en de informationele privacy van de patiënt (autonomie).
Uiteraard zal het vergaren van objectieve gezondheidsgegevens op een lange termijn, opgetekend in de natuurlijke omgeving van de patiënt, een belangrijke bijdrage betekenen voor het opvolgen van chronische ziekten (beneficence).
Er zullen protocollen moeten opgesteld en wettelijk ingebed worden om mogelijke negatieve effecten te ondervangen (non-maleficence). Er dient rekening te worden gehouden met de waarborg van de authenticiteit van de gegevens, het valse gevoel van veiligheid omwille van de apparatuur, het gevaar van overmedicalisering en overconsumptie, de noodzaak van technische ondersteuning bij de opstart en het onderhoud van de apparatuur, het passende gevolg aan een "alarmsituatie", het inpassen van de onderscheidenlijke gezondheidszorgbeoefenaars, het vastleggen van verantwoordelijkheden in een geschreven overeenkomst,...
Het concept m-health lijkt een antwoord te bieden op de groeiende kost van de actuele gezondheidszorg. Het blijvend waarborgen van kwaliteitsvolle zorg voor alle patiënten moet de eerste vereiste blijven (justice). Dit impliceert dat er binnen de beschikbare middelen verschuivingen moeten plaatsvinden om het m-health gebeuren in te passen.
E-health en m-health zijn onmiskenbare begrippen geworden binnen de zorg.
Toch blijven e-mpathie en m-edeleven voor de patient een onmiskenbare plaats hebben binnen het therapeutische arsenaal en zullen zij nooit door enige technologie vervangen kunnen worden.
2. Oprichting van een nationaal meldpunt van agressie tegen artsen
De nationale raad heeft een nationaal meldpunt van agressie tegen artsen opgericht.
Het aantal gevallen van agressie van patiënten tegen artsen, of het nu fysiek, psychologisch of verbaal geweld betreft, neemt zorgwekkende proporties aan. De nationale raad krijgt regelmatig meldingen van individuele artsen en ontvangt noodsignalen van meerdere huisartsenkringen.
Overleg met de werkvloer en met de overheid maakt duidelijk dat er hoogstens fragmentarische gegevens bestaan omtrent het probleem van agressie, die onvoldoende zijn om een adequaat strategisch plan uit te werken.
Om hieraan te verhelpen richt de nationale raad een nationaal meldpunt op. Aan artsen wordt gevraagd elke vorm van agressie te melden door middel van een hiervoor ontworpen document. U kan het aangifteformulier hier raadplegen.
De (anoniem verwerkte) analyse van de karakteristieken omtrent de aard van de agressie, de persoon van de arts, de persoon van de agressor, de plaats en het tijdstip van het voorval zal in samenwerking met bevoegde overheidsorganen gebruikt worden om een terdege veiligheidsplan op te stellen.
3. Digitale aanvallen op computers van artsen
De nationale raad heeft het probleem van digitale aanvallen op computers van artsen bestudeerd.
Verschillende artsen zijn het slachtoffer geworden van digitale fraude onder de vorm van ransomware. Dit houdt in dat het aanklikken van een link, op een ogenschijnlijk normaal uitziende e-mail of website, tot gevolg heeft dat alle data die zich op de computer bevinden ontoegankelijk worden voor de gebruiker. Op het scherm verschijnt een boodschap met de belofte dat tegen het betalen van losgeld de "hackers" de gegevens zullen vrijgeven. De praktijk leert dat men niet mag ingaan op dergelijk verzoek. Wat men ook onderneemt de gegevens zullen ontoegankelijk blijven. Dit heeft voor de artsen en de patiënten zware gevolgen omdat de patiëntendossiers, het instrument bij uitstek voor de kwaliteit en continuïteit van de zorg, onherroepelijk verloren zijn. Indien een arts slachtoffer is van dergelijke criminele praktijken dient hij aangifte te doen bij de Federal Computer Crime Unit van de politie, alsook bij zijn provinciale raad.
De controle van e-mails op hun authenticiteit en het adres van de afzender alvorens tot bepaalde acties over te gaan is een doeltreffende beschermingsmaatregel. Het maken van meerdere back-ups van medische gegevens op verschillende digitale dragers (o.a. één back-up buiten de netwerkomgeving, frequent uit te voeren) is noodzakelijk om een blijvende beschikbaarheid te garanderen.
De nationale raad zal het groeiend probleem van cybercrime-aanvallen nauwlettend opvolgen en overleg plegen met de stakeholders om te zoeken naar gepaste beschermingsmaatregelen.
Verder wil de nationale raad de artsen informeren dat om medische gegevens te encrypteren of beveiligde boodschappen te versturen geen gebruik mag gemaakt worden van browsers die gekend zijn voor allerlei illegale en criminele praktijken, zoals de TOR (The Onion Router) browser, e.a. Deze browsers horen niet thuis op de computer van een arts.